(مساله):نماز جمعه مانند نماز صبح دو ركعت است، و امتيازش از نماز صبح اين است كه دو خطبه در پيش دارد، و نماز جمعه واجب تخييرى است به اين معنى كه مكلف در روز جمعه مخيّر است كه نماز جمعه را بخواند در صورتى كه شرائطش موجود باشد، يا نماز ظهر بجا آورد، پس اگر نماز جمعه را بجا آورد، كفايت از ظهر مى كند. و واجب شدن نماز جمعه چند شرط دارد:
"اول" داخل شدن وقت، و آن عبارت از زوال آفتاب است، و وقتش تا برابر شدن سايه شاخص است با شاخص بنا بر اظهر، پس هر گاه تا برابر شدن سايه با شاخص نماز جمعه را تأخير انداخت، وقتش خارج شده و نماز ظهر را بايد بجا آورد.
"دوم" شماره افراد، و آن هم هفت نفر است با امام، و هر گاه هفت نفر از مسلمانان جمع نشود نماز جمعه واجب نمى شود، بلى نماز جمعه از پنج نفرى كه يكى شان امام باشد صحيح است.
"سوم" بودن امام جامع شرائط امامت: از عدالت و غير آن از چيزهائى كه در امام جماعت معتبر است، همچنان كه در بحث نماز جماعت خواهد آمد و بدون او نماز واجب نمى شود. و صحيح بودن نماز جمعه چند شرط دارد:
اول ـ جماعت بودن، پس فرادى صحيح نيست و هر گاه مأموم پيش از ركوع ركعت دوم نماز جمعه به امام برسد مجزى خواهد بود، و يك ركعت ديگر به او اضافه مى كند و اگر در ركوع دوم درك امام كند مجزى بودنش مشكل است، و احتياط ترك نشود.
دوم ـ خواندن دو خطبه پيش از نماز:
كه در خطبه اول حمد و ثناى الهى را گفته و وصيت به تقوى و پرهيزكارى نمايد و يك سوره از قرآن بخواند، سپس نشسته و برخيزد، و باز هم حمد و ثناى الهى را بجا آورده و به پيغمبر اكرم ((صلى الله عليه وآله)) و ائمه مسلمين صلوات فرستاده، و براى مؤمنين و مؤمنات استغفار كند، و لازم است خطبه پيش از نماز باشد،
پس اگر نماز را پيش از دو خطبه شروع كرد صحيح نخواهد بود و خواندن خطبه پيش از زوال آفتاب بنا بر احتياط جائز نيست.
بنحو كه تماميّت خطبه مقارن زوال باشد و لازم است كسى كه خطبه را مى خواند هنگام خطبه ايستاده باشد پس هر گاه خطبه را نشسته بخواند صحيح نخواهد بود و فاصله انداختن بين دو خطبه به نشستن لازم و واجب است.
و لازم است نشستن مختصر و خفيف باشد، و لازم است امام جماعت و خطيب "كسى كه خطبه مى خواند" يك نفر باشد و احتياط واجب اين است كه در حال خطبه با طهارت باشد و در مقدار واجب از خطبه عربيت:
"زبان عربى" معتبر است، و در مازاد بر آن معتبر نيست مگر آنكه حاضرين زبان عربى را ندانند، كه احوط در اين صورت در خصوص وصيت به تقوى، جمع بين عربيت و زبان حاضرين است. و نيز احوط اين است كه امام جمعه مجتهد باشد و يا منصوب از قبل مجتهد جامع الشرائط باشد.
سوم ـ آنكه مسافت بين دو نماز جمعه كمتر از يك فرسخ نباشد،
پس هر گاه دو نماز جمعه در مسافت كمتر از يك فرسخ مقارن هم برپا شود، هر دو باطل مى شود، و اگر يكى سبقت بر ديگرى داشت هر چند به تكبيرة الاحرام باشد صحيح و دومى باطل خواهد بود ولى هر گاه پس از برگزارى نماز جمعه كشف شد كه نماز جمعه ديگرى بر او سابق يا مقارنش در مسافت كمتر از يك فرسخ برپا شده بود، بجا آوردن نماز ظهر واجب نخواهد بود، و فرقى نيست بين اينكه اين كشف در وقت يا در خارج وقت باشد و برپا نمودن نماز جمعه در صورتى مانع از نماز جمعه ديگر در مسافت مزبور مى شود كه خود صحيح و جامع شرائط باشد، والاّ در مانع بودنش اشكال است، و اقرب مانع نبودن است.
(مسأله) هر گاه نماز جمعه اى كه داراى شرائط است برپا شود، بنا بر احتياط حضور در آن واجب است، و در وجوب حضور چند چيز معتبر است:
"اول" آنكه مكلف مرد باشد، و حضور جمعه بر زنان واجب نيست.
"دوم" آزادى، پس حضور در نماز جمعه بر بندگان "برده" واجب نيست.
"سوم" حاضر بودن، پس بر مسافر واجب نيست، و در مسافر فرقى نيست كه تكليف او در نماز قصر باشد يا تمام مثل مسافرى كه قصد اقامه نموده باشد.
"چهارم" سلامت از بيمارى و كورى، پس بر بيمار و كور واجب نيست."
پنجم" پير نبودن، پس بر پيرمردان واجب نيست.
"ششم" آنكه بين جاى شخص و جائى كه نماز جمعه برپا مى شود بيش از دو فرسخ فاصله نباشد و بر كسى كه سر دو فرسخى است حضور واجب است و همچنين بر كسى كه حضور جمعه بر او دشوار باشد حضور واجب نيست، بلكه بعيد نيست كه اگر باران باشد حضور واجب نشود هر چند حرج و مشقتى نداشته باشد.
(مسأله ): چند حكم كه به نماز جمعه راجع است از اين قرار است:
"اول" كسى كه نماز جمعه از او ساقط شده و حضورش واجب نباشد، جائز است در اول وقت مبادرت به نماز ظهر نمايد.
"دوم" هر گاه در بلد انسان نماز جمعه جامع شرائط برپا مى شود، بنا بر احتياط جائز نيست انسان بعد از زوال آفتاب سفر كند.
"سوم" حرف زدن، هنگامى كه امام مشغول خطبه خواندن است ـ جائز نيست، و فرقى بين عدد معتبر در اصل وجوب نماز جمعه و بين بيشتر از آن نيست.
"چهارم" گوش دادن به دو خطبه بنا بر احتياط واجب است، ولى كسانى كه معناى خطبه را نمى فهمند، گوش دادن بر آنها واجب نيست.
"پنجم" اذان دوم روز جمعه بدعت است، و اين همان اذانى است كه در عرف اذان سوم ناميده مى شود.
"ششم" وقت خطبه امام، بنا بر احتياط واجب بايد حاضر شود و اگر خطبه را درك نكرد و اقتدا نمود نمازش صحيح است.
"هفتم" خريد و فروش هنگامى كه براى نماز جمعه ندا مى شود حرام است در صورتى كه منافى نماز جمعه باشد، والاّ حرام نخواهد بود و اظهر اين است كه در صورت حرمت نيز معامله باطل نيست.
"هشتم" كسى كه حضور جمعه بر او واجب بوده، و ترك نموده و نماز ظهر را بجا آورد اظهر اين است كه نمازش صحيح باشد.
نماز جمعه